ทองแถม นาถจำนง
คนที่มีผลสะเทือนต่อ ม.ร.ว คึกฤทธิ์ ปราโมช มาก แต่คนไม่ค่อยกล่าวถึงกันนักคือ ม.ร.ว บุญรับ พี่สาวคนโต และเป็นผู้เลี้ยงดู ม.ร.ว คึกฤทธิ์ มาตั้งเด็ก
ในเว็บไซต์ “เรือนไทย.วิชาการ.คอม” คุณ wandee นำเสนอข้อเขียนของ ม.ร.ว คึกฤทธิ์ ที่เขียนถึงพี่สาวท่านนี้ไว้ โดยแนะนำประวัติย่อ ๆ ของ ม.ร.ว บุญรับ ไว้ดังนี้ครับ
“เป็นบุตรสาวคนใหญ่ของ พระวรวงศ์เธอ พระองค์เจ้าคำรบ และ หม่อมแดง ปราโมช เกิดเมื่อวันที่ 10 มกราคม พ.ศ. 2438 ที่แพท่าราชวรดิษฐ์ ขณะนั้นท่านพ่อยังรับราชการตำแหน่งเจ้ากรมทหารฝีพาย
เมื่อเติบโตพอดูแลตัวเองได้ หม่อมแม่ได้นำเข้าถวายตัวต่อสมเด็จพระเจ้าลูกเธอ เจ้าฟ้ากรมขุนสวรรคโลกลักษณวดี (สมเด็จหญิงเล็ก) พระธิดาพระอรรคชายาเธอองค์ใหญ่ และได้พำนักอยู่ในพระบรมมหาราชวังและพระราชวังมาจนสมเด็จเจ้าฟ้ามาลินีนพดาราสิ้นพระชนม์ จึงได้ทูลลาออกจากวังมาอยู่บ้าน”
ม.ร.ว บุญรับ สมรสกับ “พลตำรวจเอกพระพินิจชนคดี”
ม.ร.ว คึกฤทธิ์ ปราโมช เขียนไว้ว่า
"เมื่อแรกเกิดนั้นท่านพ่อตั้งนามให้ว่า "รับขวัญ" แต่เมื่อเข้าไปอยู่ในพระบรมมหาราชวังในวัยเด็ก ได้รับพระราชทานนามจากพระบาทสมเด็จพระจุลจอมเกล้าเจ้าอยู่หัวว่าว่า "บุญรับ"และได้รับพระมหากรุณาโกนจุกพระราชทาน พร้อมด้วยหม่อมเจ้าและหม่อมราชวงศ์อื่นๆในวัยเดียวกันอีกหลายท่าน
ม.ร.ว. บุญรับ ได้อยู่กับบิดามารดาตลอดมาจนอายุ 16 ปี ได้ติดตามท่านพ่อไปอยู่ตามหน่วยทหาร ซึ่งท่านพ่อไปรับราชการหลายจังหวัด เช่น ที่จังหวัดนครสวรรค์ จังหวัดฉะเชิงเทรา และ จังหวัดพิษณุโลก
ในฐานะเป็นลูกคนใหญ่ก็ได้รับความไว้วางใจจากหม่อมแม่ ทั้งในด้านการดูแลบ้านและในด้านสังคม และได้แบ่งเบาภาระของหม่อมแม่ในด้านต่าง ๆ เหล่านี้ได้มาก เช่นการดูแลการครัวและการบ้าน ตลอดจนปกครองดูแลบริวารของท่านพ่อซึ่งมีจำนวนมาก รับผิดชอบในการรับแขกและในงานเลี้ยงดูที่บ้านและออกงานสังคมต่าง ๆ กับท่านพ่อ เพราะหม่อมแม่ไม่สมัครใจจะออกงานต่าง ๆ นอกจากที่จำเป็นจริง ๆ เช่น เข้าไปถือน้ำพระพิพัฒนสัตยาเป็นต้น
มีบุตรหญิงด้วยกันคนหนึ่งเสียชีวิตตั้งแต่แรกเกิด แต่คุณพระพินิจชนคดีมีบุตรกับภรรยาเดิมที่ถึงแก่กรรมคือ ม.ล. อรุณ พินิจชนคดี อยู่แล้วหลายคน ม.ร.ว. บุญรับก็เข้ารับหน้าที่เลี้ยงดูปกครองบุตรของคุณพระพินิจชนคดีที่ยังเยาว์ และให้ความรักเหมือนกับบุตรตนเอง ชีวิตในครอบครัวจึงได้เป็นสุขราบรื่นและมีความเจริญตลอดมา
คุณพระพินิจชนคดี และ ม.ร.ว. บุญรับ ได้บำเพ็ญการกุศลสาธารณะไว้มากมายหลายอย่าง และได้บำเพ็ญการกุศลในพระศาสนาไว้มากเช่นเดียวกัน
ม.ร.ว. บุญรับ ถึงแก่กรรม เมื่อวะนที่ 21 ธันวาคม พ.ศ. 2524 อายุ 86 ปี
ในฐานะที่ผมเป็นน้องของท่านคนหนึ่งที่ท่านได้เลี้ยงมาตั้งแต่จำความได้ ผมก็ใคร่ขอบันทึกคุณของคุณพี่บุญรับไว้บ้างตามสมควร และคุณความดีตลอดจนนิสัยใจคอของคุณพี่บุญรับที่ผมได้จดจำมาบันทึกไว้นั้น ญาติมิตรและลูกหลานของท่านก็คงจะได้ประจักษ์มาแล้วทุกคน
คุณพี่บุญรับเป็นคนเก่ง ที่ว่าเก่งนั้นหมายความว่าท่านเป็นคนมีฝีมือ จะทำสิ่งใดต้องทำให้สำเร็จ และเป็นผลดีอย่างยอดเยี่ยมเสมอไป ไม่ว่าจะเป็นในทางการค้าหรือในทางการบ้านการเรือน
คุณพี่บุญรับเป็นชาววังที่แท้จริง และได้รับการฝึกฝรอบรมอย่างชาววังมาตั้งแต่แรก ท่านจึงเป็นคนมีฝีมือในกิจกรรมของแม่บ้านทุกชนิด ท่านเป็นคนทำกับข้าวอร่อยหาตัวจับยาก และกับข้าวของกินทั้งคาวหวานที่ท่านปรุงนั้น มีความประณีตละเอียดถึ่ถ้วน ได้มาตราฐานห้องเครื่องต้นสมัยรัชกาลที่ 5 อย่างหาที่อื่นได้ยาก การทำกับข้าวแบบนี้จำเป็นต้องใช้เวลามาก มีเครื่องปรุงต่าง ๆให้ครบถ้วนมิได้มีสิ่งใดขาด ต้องรู้วิธีที่จะจัดการอย่างไรกับเครื่องปรุงแต่ละอย่างอย่างถูกต้อง และต้องมีลูกมือเอาไว้ช่วยออกแรงอีกหลายคน แต่คุณพี่บุญรับท่านเจียดเวลาเอาไว้ทำกิจการเหล่านี้ได้เสมอ ท่านมีความรู้ที่ละเอียดพิสดารเกี่ยวกับเครื่องปรุงและการปรุงอาหาร และท่านสามารถทำตัวให้คนรักสมัครมาเป็นลูกมือของท่านด้วยความเต็มใจไม่หลีกเลี่ยง นอกจากการทำอาหารแล้ว คุณพี่บุญรับยังมีฝีมือในการเย็บปักถักร้อยทุกชนิด เมื่อยังสาว ๆ
ท่านเย็บตัดเสื้อใส่เองโดยไม่ต้องจ้างวานใคร และมีชื่อว่าเป็นผู้นำสมัยคนหนึ่งเมื่อ 60 ปีมาแล้ว เสื้อผ้าที่ท่านแต่งตัวเข้าราชสำนักหรือออกงานสังคมหรูหราในสมัยนั้นก็เป็นฝีมือของท่านเองทั้งสิ้น
นอกจากที่กล่าวมาแล้ว คุณพี่บุญรับยังเป็นผู้ที่อนุรักษ์ชีวิตความเป็นอยู่แบบไทยในสมัยก่อน ซึ่งเป็นวัฒนธรรมที่ออกมาจากวังหลวง ท่านถือว่าความสะอาดเป็นของสำคัญที่สุดในความเป็นอยู่ เพราะฉะนั้นทุกแห่งที่ท่านรับผิดชอบดูแลจะต้องสะอาดอย่างหาที่ติไม่ได้ ตั้งแต่ครัว หม้อไหถ้วยชามทุกชนิดขึ้นไปจนถึงห้องนั่งห้องนอนจะต้องสะอาดหมดจดไปทุกแห่ง
ตัวผมเองที่เป็นน้องที่ท่านเลี้ยงมาก็จะต้องถูกจับอาบน้ำล้างหน้าและเปลี่ยนเสื้อผ้าวันละหลายครั้ง ไม่เคยมีสิทธิที่จะสกปรกได้ ทั้งๆที่อยากจะสกปรก ห้องนั่งห้องนอนเครื่องนอนทุกอย่างไปจนถึงสวนและสนามในบ้าน ท่านเป็นผู้คอยดูแลให้สะอาดสวยงาม ส่วนมากมักลงมือเองเพื่อสร้างความสวยงามขึ้น เช่น ปลูกต้นไม้ ดอกไม้ เลี้ยงต้นไม้ ตัดสนาม ถอนหญ้าแห้วหมู ฯลฯ
เมื่อคุณพี่บุญรับเป็นชาววัง ท่านก็มีฝีมือในสิ่งต่าง ๆ ที่เป็นของชาววัง การจัดดอกไม้และร้อยดอกไม้ทุกชนิดท่านทำได้สวยงามมาก จนกระทั่งท่านอายุร่วม 80 ปี ท่านก็ยังร้อยมาลัยได้สวยและเย็บดอกไม้ได้งดงาม
เมื่อ 50-60 ปีที่แล้ว ร้านทำดอกไม้หรือจัดดอกไม้ไม่มีอย่างทุกวันนี้ เรื่องดอกไม้เป็นเรื่องที่ต้องทำกันเองในบ้าน คุณพี่บุญรับมัดพวงหรีดเองให้ท่านพ่อไปวางงานพระศพหรือศพของท่านที่รู้จักเคารพนับถือ ถึงเทศกาลกฐินหรือมีงานบวชนาคซึ่งท่านพ่อรับเป็นเจ้าภาพ คุณพี่บุญรับก็ร้อยตาข่ายดอกไม้สดคลุมผ้าไตรที่ต้องใช้ รวมทั้งเย็บดอกไม้ประดับและร้อยอุบะห้อยคราวละหลาย ๆ ไตร ถึงจะอดหลับอดนอนก็ไม่เคยได้ยินท่านบ่น
สมัยยังนุ่งผ้าลายขัดคุณพี่บุญรับก็คอยดูให้คนขัดผ้าลายให้แม่และตัวท่านเอง แล้วเอาเข้าใส่หีบอบร่ำ ผ้าห่มก็เลือกย้อมสีให้ถูกต้องแล้วจีบมัดเข้าไว้และเข้าหีบอบร่ำเช่นเดียวกัน เครื่องหอมเช่นน้ำอบไทย น้ำปรุง แป้งร่ำ ท่านเป็นคนทำเองทั้งสิ้นและทำติดต่อกันมาจนท่านชรามากแล้วจึงเลิก
ลูกหลานที่อยู่ใกล้ชิดท่านจะได้ความรู้เช่นนี้จากท่านทุกคน และในตอนท้ายแม้แต่พยาบาลซึ่งมาอยู่ประจำตัวท่านในยามชราก็ได้วิชาชาววังไปจากท่านคนละไม่มากก็น้อย
สำหรับตัวผมคุณพี่บุญรับเป็นแม่ เป็นครูและเป็นที่พึ่งอุปการะผมมาตลอดชีวิตท่านพระคุณของท่านนั้นจะพรรณาอย่างไรก็คงจะไม่ถ้วนทั่ว”