ใครคือผู้มีอิทธิพล

จากเหตุสังหารพ.ต.ต.ศิวกร สายบัว อย่างโหดเหี้ยมและอุกอาจ สะเทือนวงการยุติธรรมและฝ่ายปกครองนั้น นายอนุทิน ชาญวีรกูล รองนายกรัฐมนตรีและรัฐมนตรีว่าการกระทรวงมหาดไทย ได้มอบหมายให้นายชาดา ไทยเศรษฐ์ รัฐมนตรีช่วยว่าการกระทรวงมหาดไทย ขึ้นบัญชีผู้มีอิทธิพลทั่วประเทศ

ก่อนอื่นมารู้จักคำว่า “อิทธิพล”  ก่อน คำนี้ตามพจนานุกรมฉบับราชบัณฑิต พ.ศ.2554  หมายถึงกำลังที่ยังผลให้สำเร็จ, อำนาจซึ่งแฝงอยู่ในบุคคลหรือรัฐ ซึ่งสามารถบันดาลให้เป็นไปตามความประสงค์, อำนาจที่สามารถบันดาลให้ผู้อื่นต้องคล้อยตามหรือทำตาม, อำนาจที่สามารถบันดาลให้เป็นไปได้ต่าง ๆ เช่น อิทธิพลของดวงดาว, อำนาจนอกเหนือหน้าที่ เช่น ใช้อิทธิพลบังคับให้ยอม

ส่วนคำว่า “ผู้มีอิทธิพล”นั้น  เว็บไซต์สถาบันพระปกเกล้า โดยนายโอฬาร ถิ่นบางเตียว และ รศ.ดร.นครินทร์ เมฆไตรรัตน์ ได้เรียบเรียง และผู้ทรงคุณวุฒิประจำบทความ รองศาสตราจารย์นรนิติ เศรษฐบุตร และ รองศาสตราจารย์ ดร.นิยม รัฐอมฤต ระบุว่า ผู้มีอิทธิพล หมายถึง ผู้มีอำนาจในด้านที่ไม่เป็นทางการและเป็นผู้ที่มีความสามารถให้ผู้อื่นปฏิบัติตามโดยการโน้มน้าวชักจูง เช่น อำนาจบารมีที่ได้รับการยอมรับจากคนในชุมชน ด้วยพฤติกรรมความเชื่อ หรือบุคลิกภาพทางสังคมที่สอดรับกับวัฒนธรรมของแต่ละสังคม เช่น ความเป็นนักเลง ใจถึงพึ่งได้ พูดจริงทำใจริง กล้าใช้ความรุนแรง มีฐานะทางเศรษฐกิจในระดับแนวหน้าของชุมชน และมีสายสัมพันธ์ที่ดีกับกลไกภายนอกชุมชน เช่น ข้าราชการ นักการเมือง นักธุรกิจ ผู้มีอิทธิพลจะสามารถเป็นที่พึ่งของชุมชนได้ทั้งในแง่สังคม เศรษฐกิจ จิตวิญญาณ และมีบทบาททางการเมืองสูงในระดับชุมชน

อำนาจที่ไม่เป็นทางการของผู้มีอิทธิพลจะมีพื้นที่ขอบเขตอำนาจในปริมณฑลหนึ่ง ๆ เท่านั้น พฤติกรรมการใช้อำนาจของผู้มีอิทธิพล มักจะกระทำการใด ๆ ที่ผิดกฎหมายหรืออยู่เหนือกฎหมายเพื่อประโยชน์ของตนเองทั้งในด้านเศรษฐกิจและการเมือง โดยอาศัยบุคคลหรือกลุ่มบุคคลที่อยู่ภายใต้ความสัมพันธ์เชิงอำนาจที่ไม่เท่าเทียมให้การกระทำการแทนหรือใช้จ้างงาน สนับสนุน

ในบางกรณีพฤติกรรมการใช้อำนาจในด้านไม่เป็นทางการของผู้มีอิทธิพล ยังมีอำนาจเหนืออำนาจที่เป็นทางการได้ด้วย เช่น ข้าราชการชั้นผู้ใหญ่ในระดับจังหวัดซึ่งถือว่าเป็นผู้มีอำนาจที่เป็นทาง ก่อนที่จะเข้าบริหารราชในจังหวัดการจะต้องเข้าไปพบปะแนะนำตัวต่อผู้มีอิทธิพล หรือในฤดูกาลเลือกตั้งบรรดาพรรคการเมืองที่จะส่งตัวแทนลงสมัครรับเลือกตั้งจะขอความช่วยเหลือผู้มีอิทธิพลให้เป็นหัวคะแนน หรือเชิญชวนให้ผู้มีอิทธิพลสงสัมครรับเลือกตั้งในนามของพรรคการเมือง หรือขอให้ผู้มีอิทธิพลสนับสนุนบุคคลในเครือข่าย เช่น ภรรยา ลูกหลาน ญาติ คนใกล้ชิด ลงสมัครรับเลือกตั้งในนามของพรรคการเมือง เนื่องจากโอกาสและหลักประกันที่จะได้รับการเลือกตั้งมีสูงถ้าได้รับการสนับสนุนจากผู้มีอิทธิพล

พฤติกรรมการใช้อำนาจที่ไม่เป็นทางการดังกล่าวมักถูกมองว่าเป็นอุปสรรคและบ่อนทำลายระบอบประชาธิปไตย เนื่องจากอำนาจทางการเมืองที่อยู่ภายใต้อิทธิพลของผู้มีอิทธิพลไม่ได้ดำเนินการตามเจตนารมณ์และความต้องการของประชาชนอย่างแท้จริง