จะปฏิรูปใต้อิทธิพลอนุรักษ์ ?

กระแสวิพากษ์วิจารณ์สังคมไทยที่แตกสานซ่านเซ็นอยู่ขณะนี้ เป็นปรากฏการณ์ที่ควรมีนักคิดช่วยกันประมวลคิดวิเคราะห์สรุปออกมาเป็นสมมุติฐานแล้วพัฒนาเป็นทฤษฎี สำหรับชี้ทางออกที่ดีที่สุด “ปฏิรูป” ในที่นี้ หมายถึงการปรับเปลี่ยนแปลงสังคมด้านต่าง ๆ เพื่อพัฒนาคุณภาพชีวิตทุกด้านของพลเมืองส่วนข้างมากในสังคม “อนุรักษ์” ในที่นี้ มีขอบเขตจำกัด ตั้งใจให้หมายถึงระบบคิดของกลุ่มผลประโยชน์ที่เป็นผู้ “ได้เปรียบ” ภายใต้ภาวะแวดล้อมทางสังคมปัจจุบัน ปรากฏการณ์ที่เหมือนเป็นเรื่องขัดแย้งกันขณะนี้ในสังคมไทยคือ สมาชิกในสังคมทั้งต้องการปฏิรูปและต้องการอนุรักษ์พร้อม ๆ กัน ที่ว่า “ต้องการปฏิรูป” นั้นเกิดจากภาวะรูปธรรมของสังคม ที่บีบบังคับให้จำเป็นต้องปฏิรูป หากไม่ปฏิรูป สังคมจะเสื่อมโทรมจนไม่สงบสุข นี่เป็นเรื่อง “ถูกกระทำ” มิใช่ว่าสังคมไทยมีเจตจำนงลงมือปฏิรูปอย่างเป็นฝ่ายกระทำ แต่การปฏิรูปปรับเปลี่ยนวิสัยทัศน์ของคนส่วนใหญ่นั้น ชนชั้นนำเชื่อว่าจำเป็นต้องอิง “พลังอำนาจ” ในสังคม แต่กลุ่มพลังอำนาจนี้ ด้านหนึ่งเห็นความสำคัญของการปรับเปลี่ยนปฏิรูป อีกด้านหนึ่งก็ห่วงผลประโยชน์ที่เคยได้รับจากสถานะ “ความได้เปรียบในโครงสร้างสังคม” ของพวกตน จึงเกิดปรากฏการณ์ที่ขัดแย้งกัน คือให้ “กลุ่มอนุรักษ์” มา “ปฏิรูป” กล่าวให้เป็นรูปธรรมเพื่อเข้าใจง่ายขึ้นก็คือ ปฏิรูปภายใต้การนำของระบบราชการ จุดอ่อนของระบบราชการคือกลไกของราชการ ได้แก่ “ตัวข้าราชการ” นั่นเอง โดยธรรมชาติของงานแล้ว “ตัวข้าราชการ” ไม่ใช่พลังปฏิรูป ตัวอย่างเด่ชัดคือองค์กรตำรวจ ซ้ำร้ายกว่านั้นคือ ระบบราชการปัจจุบันต้องซบอิงอาศัยกำลังของ “ทุนใหญ่” ที่เป็นกลุ่มผลประโยชน์ทางสังคมที่ได้เปรียบ อำนาจนำในการปฏิรูปจึงไปตกอยู่ในกลุ่ม “ทุนใหญ่” ที่เป็นตัวเชิดทั้งนักการเมืองทุกกลุ่ม และข้าราชการทุกกระทรวงทบวงกรม กลุ่มทุนใหญ่มีสองลักษณะพร้อม ๆ กัน คือลักษณะก้าวหน้าและลักษณะล้าหลัง ก้าวหน้าในแง่ข้อมูลสารสนเทศ , พลังขับดัน ล้าหลังในแง่เป็นด่านสกัดกั้น การพัฒนาเติบโตอย่างเสรีของธุรกิจขนาดย่อม , ธุรกิจชุมชน , วิสาหกิจเพื่อสังคม ฯ เรื่องเด่นชัดคือข้อจำกัดในธุรกิจเครื่องดื่มแอลกอออล์ กระแสในสื่อมวลชนและโซเชียลมีเดีย จึงมีเรื่องทั้งสองด้านดังกล่าวข้างต้น มากมายมหาศาลเป็นม่านมายาที่มวลชนยากจะมองฝ่าทะลุชัดแจ้ง ขณะนี้ปรากฏการณ์ที่กลุ่มอนุรักษ์ ชูธงปฏิรูปนั้นเกิดขึ้นทั่วโลก ลักษณะเช่นนี้ก็คือสิ่งที่นักวิชาการฝรั่งเรียกว่าลัทธิประชานิยมใหม่ Neo Populism ตัวอย่างก็คือรัฐบาลนายโดนัลด์ ทรัมป์ นั่นเอง นี่เป็นเรื่องที่หลายรัฐบาลในโลก รวมทั้งรัฐบาลไทย กำลังปฏิบัติอยู่ ดังนั้นการปฏิรูปสังคมจึงจะยังไม่เกิดขึ้น