ลานบ้านกลางเมือง / บูรพา โชติช่วง : ว่าด้วยภาพรวมผลงานของกระทรวงวัฒนธรรมที่เด่นและชัด ประชาชนรับรู้ได้ในรอบปี 2566 ผลงานเด่นเรื่องแรก ที่เพิ่งผ่านการรับรู้ของคนไทยทั่วประเทศ นั่นคือ “สงกรานต์ในประเทศไทย” ประเพณีปีใหม่ไทย (Songkran in Thailand, traditional Thai New Year festival) องค์การการศึกษา วิทยาศาสตร์ และวัฒนธรรมแห่งสหประชาชาติ หรือยูเนสโก ประกาศการขึ้นทะเบียนเป็นรายการตัวแทนมรดกวัฒนธรรมที่จับต้องไม่ได้ของมนุษยชาติ ในการประชุมคณะกรรมการระหว่างรัฐบาลว่าด้วยการสงวนรักษามรดกวัฒนธรรมที่จับต้องไม่ได้ ครั้งที่ 18 เมื่อวันที่ 6 ธันวาคม 2566 ณ เมืองคาเซเน สาธารณรัฐบอตสวานา เป็นการเสนอขอขึ้นทะเบียนรายการนี้โดยประเทศเดียว
งานนี้กรมส่งเสริมวัฒนธรรม(สวธ.) ทำการบ้านมาดีก่อนที่จะเสนอขึ้นทะเบียน ได้ดำเนินการผ่านขั้นตอนในประเทศ และได้ยื่นเอกสารขอขึ้นทะเบียนต่อยูเนสโกตั้งแต่ปี พ.ศ. 2563 โดยกระบวนการจัดทำเอกสารได้ดำเนินการร่วมกับชุมชนผู้ถือครองและผู้ปฏิบัติ ตลอดจนผู้มีส่วนได้ส่วนเสียทุกภาคส่วน และได้รับความยินยอมจากชุมชนไทยทุกทั่วประเทศ รวมถึงได้รับความเห็นชอบจากคณะรัฐมนตรีให้เสนอขอขึ้นทะเบียน ซึ่งดงให้เห็นถึงความชัดเจนแายการตัวแทนมรดกฯ นี้การขอขึ้นทะเบียนนี้แสดงให้เห็นถึงความชัดเจนโปร่งใส และยังมีกระบวนการจัดทำบัญชีมรดกภูมิปัญญาทางวัฒนธรรมที่ดี โดยภายหลังขึ้นทะเบียนแล้วยังมีแนวทางส่งเสริมรักษามรดกนี้
ส่วนสาระคุณค่าของประเพณีสงกรานต์ปีใหม่ไทย ยึดถือแนวปฏิบัติที่สืบทอดกันมา แตกต่างกันตามความเชื่อและแนวปฏิบัติของคนไทยในแต่ละภูมิภาค โดยทั่วไปกำหนด วันที่ 13 เมษายน เป็นวันมหาสงกรานต์ วันสิ้นปีเก่า วันที่ 14 เมษายน เป็นวันเนา เชื่อมต่อระหว่างปีเก่ากับปีใหม่ และวันที่ 15 เมษายน เป็นวันเถลิงศกหรือวันขึ้นปีใหม่ กิจกรรมหลักๆ เช่น ทำบุญ อุทิศส่วนกุศลผู้ล่วงลับ สรงน้ำพระ รดน้ำดำหัวขอพรผู้ใหญ่ ขนทรายเข้าวัด สาดน้ำ และการละเล่นพื้นบ้าน เป็นต้น อย่างไรก็ดีการขึ้นทะเบียนรายการนี้ไม่ใช่มรดกโลก ส่วนประเทศที่มีแนววิถีปฏิบัติประเพณีและวัฒนธรรมทำนองสงกรานต์นี้ สามารถนำเสนอในแบบฉบับประเทศนั้นต่อยูเนสโกได้เช่นกัน เพื่อสงวนรักษามรดกนี้(และอื่นๆ) ของมนุษยชาติไว้ไม่ให้สูญหาย
ผลงานเด่นเรื่องที่สอง เมืองโบราณศรีเทพมรดกโลก จังหวัดเพชรบูรณ์ องค์การเพื่อการศึกษาวิทยาศาสตร์ และวัฒนธรรมแห่งสหประชาชาติ หรือยูเนสโก ได้ประกาศให้เมืองโบราณศรีเทพเป็นมรดกโลกทางวัฒนธรรม ในการประชุมคณะกรรมการมรดกโลกสมัยสามัญ ครั้งที่ 45 ระหว่างวันที่ 10 – 25 กันยายน 2566 ณ กรุงริยาร์ด ราชอาณาจักรซาอุดีอาระเบีย ประกอบด้วย 3 แหล่ง ที่มีความเกี่ยวเนื่องและสัมพันธ์กัน มีความครบถ้วน สมบูรณ์ และคงความเป็นของแท้ดั้งเดิม ได้แก่ เมืองโบราณศรีเทพ โบราณสถานเขาคลังนอก และโบราณสถานถ้ำเขาถมอรัตน์ ภายใต้คุณค่าตามเกณฑ์ของยูเนสโก ประกอบด้วย เกณฑ์ข้อที่ 2 แสดงถึงความสำคัญของการแลกเปลี่ยนคุณค่าของมนุษย์ในช่วงเวลาใด เวลาหนึ่ง หรือพื้นที่ในวัฒนธรรมใดๆ ของโลก ผ่านการพัฒนาด้านสถาปัตยกรรม หรือทางเทคโนโลยี การวางแผนผังเมืองหรือการออกแบบภูมิทัศน์ และเกณฑ์ข้อที่ 3 เป็นพยานหลักฐานที่ยอดเยี่ยม หรือหาที่เสมอเหมือนไม่ได้ของประเพณี วัฒนธรรม หรือวัฒนธรรมที่ยังคงอยู่ หรือสูญหายไปแล้ว
การเสนอเมืองโบราณศรีเทพเป็นมรดกโลกทางวัฒนธรรม กรมศิลปากร อิโคโมสไทย และหน่วยงานที่เกี่ยวข้องได้ดำเนินการราวปี 2562 จนกระทั่งปี 2566 เมืองโบราณแห่งนี้ได้รับการขึ้นทะเบียนมรดกโลกทางวัฒนธรรมแห่งที่ 4 ของไทย ซึ่งนับเป็นเวลากว่า 30 ปีทีเดียวที่ห่างเหินคำว่ามรดกโลกทางวัฒนธรรม หลังจากที่นครประวัติศาสตร์พระนครศรีอยุธยา เมืองประวัติศาสตร์สุโขทัยและเมืองบริวาร(2534) แหล่งโบราณคดีบ้านเชียง จังหวัดอุดรธานี(2535) เป็นมรดกโลกทางวัฒนธรรม
ผลงานเด่นเรื่องที่สาม มหกรรมศิลปะร่วมสมัยนานาชาติ Thailand Biennale, Chiang Rai 2023 ภายใต้ธีมศิลปะ เปิดโลก The Open World เปิดไปเมื่อวันที่ 9 ธันวาคม 2566 มีศิลปินชาวไทยและต่างชาติ 60 คน 21 ประเทศ ได้ร่วมกับเครือข่ายศิลปินเชียงราย ศิลปินที่อื่นๆ สร้างสรรค์ผลงานศิลปะมีทั้งกลางแจ้ง ในหอศิลป์ กระจายตัวแสดงในพื้นที่หลักของอำเภอเมืองเชียงรายแล้ว ยังมีที่อำเภอเชียงแสน และพื้นที่กิจกรรมพิเศษ Pavillion หรือศาลาจัดแสดงผลงานกระจายตัวอยู่ตามท้องที่อำเภอข้างต้นแล้ว ยังมีที่ อ.แม่ลาว อ.พาน ด้วย
งานมหกรรมศิลปะฯนี้ แม่งานหลักสำนักงานศิลปวัฒนธรรมร่วมสมัย(สศร.) ร่วมกับจังหวัดเชียงราย ได้รับการคัดเลือกปี 2564 เป็นเจ้าภาพที่มีความพร้อมการจัดงานศิลปะนานาชาตินี้ ทั้งด้านความร่วมมือของศิลปินพื้นถิ่นและต่างพื้นที่ คนท้องถิ่นทุกอำเภอร่วมแรงแข็งขันการเป็นเจ้าบ้านที่ดีต้อนรับนักท่องเที่ยวที่เดินทางมาเที่ยวชมธรรมชาติ ศิลปวัฒนธรรม และงานมหกรรมศิลปะนี้ ผลสำเร็จของงานคงมีการสรุปภายหลังการแสดงจบ 30 เมษายน 2567 ทั้ง 3 ผลงานเด่นได้ดำเนินการมาแต่ละช่วงของปีนั้นๆ จนออกผลในปี 2566